فتوسل نوری و نجومی

در بین تجهیزات کنترلی و فرمان ، دسته ای از تجهیزات هستند که اعمال کنترلی را در بازه‌های زمانی مشخص انجام می‌دهند . از جمله این تجهیزات فتوسل‌ها هستند که اساس کارشان بر تابش نور و یا زمان طلوع و غروب آفتاب استوار است . استفاده از فتوسل‌ها به طور معمول و مرسوم برای کنترل روشنایی محوطه‌ها و معابر به صورت خودکار بوده که استفاده از کلیدها و همچنین کنترل دستی روشنایی محوطه‌های بزرگ را برطرف می‌کند . هدف اصلی از پیش بینی فتوسل‌ها برای کنترل خودکار روشنایی ، صرفه جویی در مصرف انرژی الکتریکی است که از روشن بودن بی رویه و مصرف انرژی بیش از حد مورد نیاز جلوگیری می‌کند .

از دیگر مزایای فتوسل‌ها کاهش استهلاک و هزینه در شبکه و همچنین راحتی استفاده و نصب آن است . فتوسل‌ها دارای انواع گوناگونی هستند اما به طور کلی به دو گروه فتوسل‌های نوری و فتوسل‌های نجومی تقسیم می‌شوند . همان طور که مشخص است فتوسل‌های نوری بر اساس دریافت نور عمل می‌کنند . در واقع فتوسل‌های نوری سنسور‌هایی هستند که نسبت به تابش نور حساس بوده و مکانیزم عملکرد آن‌ها بر پایه تغییر در مقاومت درونی آنهاست . به عبارتی دیگر می‌توان گفت فتوسل‌های نوری یک نوع مقاومت نوری هستند که با تغییر شدت نور مقدار مقاومتشان نیز تغییر کرده و به همان نسبت جریان الکتریکی را از خود عبور می‌دهند . با عبور جریان الکتریکی از داخل این مقاومت خروجی متصل به آن نیز متناسب با مقدار جریان وصل شده روشن می‌شود .

این نوع فتوسل‌ها معمولا در مکان‌های بزرگ مانند محوطه ساختمان‌های بزرگ اداری ، تجاری ، مسکونی ، امدادی ، معابر و … نصب می‌شوند تا با تاریک شدن هوا به صورت خودکار روشنایی محوطه را وصل کنند . با روشن شدن هوا و افزایش روشنایی ، مقاومت الکتریکی فتوسل نیز افزایش یافته و جریان عبوری از آن کاهش می‌یابد که به تدریج و با بیشتر شدن تابش نور ، چراغ‌های محوطه را خاموش می‌کند . با توجه به اینکه این نوع فتوسل‌ها باید در معرض تابش مستقیم نور باشند ، همیشه در محیط بیرون از تابلوهای برق و معمولا در فضای باز نصب می‌شوند . این امر نوعی محدودیت در این نوع فتوسل‌ها به شمار می‌آید که به مرور زمان ممکن است با وجود عوامل محیطی و شرایط مختلف آب و هوایی باعث فرسودگی آن شود .

علاوه بر کنترل سیستم روشنایی ، فتوسل‌ها را می‌توان برای کنترل سایر مصارف و خروجی‌ها نیز به کار برد که شروع یا پایان آنها وابسته به طلوع یا غروب آفتاب یا افزایش و کاهش شدت روشنایی است . با توجه به اینکه فتوسل‌های نوری به صورت تدریجی جریان عبوری را افزایش یا کاهش می‌دهند ، در برخی موارد نمی‌توان از آن‌ها استفاده کرد و تا حدودی می‌توان گفت مناسب‌ترین مورد استفاده فتوسل‌های نوری همین کنترل روشنایی محوطه‌ها و معابر است . برای اینکه کنترل چندین نوع خروجی را بتوان به صورت خودکار و کاملا دقیق و ایمن با افزایش یا کاهش نور یا طلوع و غروب آفتاب انجام داد نیاز به نوعی از فتوسل‌ها داریم که عملکرد آن مستقل از دریافت نور یا غیر مقاومتی باشد . برای این منظور از فتوسل‌های نجومی یا به تعبیر بهتر و درست‌تر ساعت نجومی استفاده می‌شود .

ساعت نجومی علاوه بر اینکه نیاز به دریافت مستقیم نور ندارد ، می‌تواند برای کنترل روشنایی و بسیاری از تجهیزات خروجی دیگر مورد استفاده قرار بگیرد . بزرگ‌ترین تفاوت و مزیت ساعت نجومی نسبت به فتوسل‌های نوری ، قابلیت تنظیم در حالت‌های مختلف و استفاده آن در داخل تابلوهای برق است و اصلا ارتباطی با نور ندارد . ساعت های نجومی از یک سیستم کامپیوتری تشکیل شده‌اند که حاوی اطلاعات ، نقشه‌های جغرافیایی و فرمول‌های نجوم بوده و با دریافت تنظیمات زمان و بر پایه اطلاعات نجومی خود عمل می‌کنند و دلیل نام گذاری آنها نیز همین موضوع است .

این تجهیزات با دریافت کد جغرافیایی هر منطقه و با تنظیم ساعت ، قادر به محاسبه و تشخیص زمان طلوع و غروب آفتاب در آن منطقه جغرافیایی می‌باشند . همچنین قابلیت دریافت تنظیمات کوتاه و بلند شدن طول روز را در فصول مختلف سال دارند که با کنترل دقیق روشنایی در ساعات دقیق ، امکان صرفه جویی بیشتر در مصرف انرژی را فراهم می‌کنند . در حالت کلی ساعت‌های نجومی امنیت عملکرد بالایی داشته و راندمان بسیار بالاتری نسبت به فتوسل‌های نوری دارند.